ถอดประเด็นกิจกรรมโครงการนักจัดการการเรียนรู้ศตวรรษที่ 21 สู่การขยายผลพื้นที่ต้นแบบการจัดการห้องเรียนเพื่อเสริมสร้างจุดแข็งของผู้เรียน Strengths-based Classroom

จิตวิทยาเชิงบวก คือศาสตร์ที่มองมนุษย์เชิงบวกแบบรายบุคคล มองว่าคนเรามีทั้งจุดแข็งและจุดด้อยในตัวเอง และมุ่งสนับสนุนบุคคลให้พัฒนางอกงามทั้งด้านคุณค่าในตัวเอง และการมีสุขภาวะที่ดี (Well-Being)  โดยเป้าหมายการจัดการอบรมในครั้งที่ผ่านมา มีเป้าประสงค์ในการจัดกิจกรรมเพื่อ

• สร้างความเข้าใจตนเองในมุมมองของอุปนิสัยเชิงบวก
• สร้างแนวคิดและการฝึกการเสริมสร้าง อุปนิสัยเชิงบวก เบื้องต้นสำหรับตนเองและผู้เรียน
• เทคนิคการใช้ Feedback ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ด้วยกระบวนการเชิงบวก
• สามเหลี่ยมการสร้างช่วงเวลาเชิงบวกในห้องเรียน (Micro Moments Triangle)
• เพื่อให้คุณครูมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการเสริมสร้างอุปนิสัยเชิงบวก 
• ครูมีทัศนคติในการมองตนเอง และผู้เรียนบนพื้นฐานจิตวิทยาเชิงบวก 
• มีมุมมองแบบ Growth Mindset ในการสร้างเสริมประสบการณ์และความรู้ให้กับผู้เรียน

เพื่อให้คุณครูเป็นผู้มีความสามารถในการอธิบายอุปนิสัยเชิงบวกของผู้เรียนแบบรายบุคคลและมีวิธีการเสริม สร้างอุปนิสัยเชิงบวกที่สมดุลให้กับผู้เรียนรายบุคคลได้จากชุดกิจกรรมจากอาจารย์อรุณฉัตร คุรุวาณิชย์  หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ “อาจารย์สมิธ” ผู้บริหาร Life Education Thailand ผู้นำหลักการของจิตวิทยาเชิงบวกมาประยุกต์เป็นนวัตกรรมเพื่อทำงานร่วมกับโรงเรียนและครอบครัว

อุปนิสัยที่เป็นจุดแข็ง (Character Strengths)

คืออุปนิสัยที่คนที่คนทั่วโลกให้การยอมรับร่วมกันว่ามีคุณค่า หากบุคคลรับรู้อุปนิสัยที่เป็นจุดแข็งของตัวเองจะใช้จุดแข็งนำตัวเองให้ประสบความสำเร็จในชีวิตได้ สามารถจัดอุปนิสัยที่เป็นจุดแข็งได้เป็น 24 ด้านในกลุ่มใหญ่ ๆ ที่ครูผู้สอนต้องสังเกตนักเรียนเป็นรายบุคคลเพื่อใช้พัฒนาศักยภาพ

กลุ่มที่ 1 ปัญญาและความรู้  (Virtue of Wisdom and knowledge)

1. การตัดสินใจ (Judgement) ลักษณะเด่นด้านของการใช้การคิดอย่างมีเหตุผล และใช้ข้อมูลประกอบการตัดสินใจในชีวิต และการทำงาน
2. รักในการเรียนรู้ (Love of Leaning) มีความรู้สึกในเชิงบวกเมื่อได้รับทักษะและความรู้ใหม่ มองว่าการเรียนรู้เป็นสิ่งที่เป็นประโยชน์
3. มีมุมมองที่หลากหลาย (Perspective) สามารถประมวลประสบการณ์และความรู้ของตนเองมาใช้ประโยชน์ต่อการใช้ชีวิตได้ ไม่จำกัดตนเองอยู่เพียงการรับข้อมูลทางใดทางหนึ่ง
4. ความคิดสร้างสรรค์ (Creativity) ชอบสร้างสรรค์สิ่งใหม่ สิ่งที่สร้างสรรค์สิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อบุคคลหรือต่อโลก
5. ความอยากรู้อยากเห็น (Curiousity) ลักษณะเด่นด้านความช่างสังเกต มีความสามารถด้านการตั้งคำถาม และการตั้งข้อสังเกตต่อสิ่งรอบตัว

กลุ่มที่ 2 ด้านความเข้มแข็ง กล้าหาญ (Virtue of Courage )

2.1 ความกระตือรือร้น (Zest) สามารถเติมเต็มความรู้สึกมีชีวิตชีวา ทั้งกับตัวเองและคนรอบตัวได้อย่างดี ซึ่งมักเกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เรารู้สึกเพลิดเพลินในสิ่งที่ทำ

2.2  ความอดทน (Perseverance) สามารถจัดการกับสิ่งที่เริ่มต้นไว้ให้เสร็จสิ้น ไม่ว่าจะต้องเผชิญกับอุปสรรค หรือความน่าเบื่อมากแค่ไหนก็ตาม

2.3 ความซื่อสัตย์ (Honesty) ซื่อตรง ความซื่อตรงต่อความจริง และความรู้สึกของตนเอง รวมถึงเคารพในความแตกต่างของคนอื่น

2.4  ความกล้าหาญ (Bravery) สามารถยืนหยัดเอาชนะความกลัว ภายในจิตใจของตนเองได้ กล้าเผชิญหน้ากับความจริงความถูกต้องแม้สิ่งที่จะทำเป็นการกระทำของคนส่วนน้อยก็ตาม

กลุ่มที่ 3  ด้านความเป็นมนุษย์ (Virtue of Humanity) 

3.1 ความรัก (Love)  มองเห็นถึงคุณค่าและความสำคัญกับความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดทั้งกับเพื่อน ครอบครัว และคนรัก เลือกที่จะใช้เวลากับการกระทำให้คนรักมีความสุข

3.2 ความฉลาดทางสังคม (Social Intelligent)  ยอมรับในเอกลักษณ์และความแตกต่างกันของคนแต่ละคน และมีทักษะในการตอบสนองต่อความแตกต่างกันนั้นแบบรายบุคคล

3.3 ความใจดี (kIndness) ให้ความสำคัญกับการทำดีต่อคนอื่น การมอบความห่วงใย ความเอาใจใส่ ให้ความช่วยเหลือ และดูแลโดยไม่หวังสิ่งตอบแทน

กลุ่มที่ 4  ด้านความยุติธรรม

4.1 ความเป็นผู้นำ  (Leadership)  สามารถช่วยนำพาให้คนในกลุ่มสามารถเดินทางสู่เป้าหมายได้ ในขณะที่สามารถรักษาความสัมพันธ์ของคนในกลุ่มได้เป็นอย่างดี

4.2 ความยุติธรรม  (Fairness)  เคารพในคอนเสิร์ตภาคและความยุติธรรม ไม่ใช่ความรู้สึกหรือความชอบส่วนตัวในการตัดสินอะไรเกี่ยวกับคนอื่น

4.3 ความเป็นพลเมือง ความรับผิดชอบต่อสังคม การทำงานร่วมกัน (Teamwork, Citizenship Loyalty, Social Responsibility) ให้ความสำคัญกับประโยชน์โดยรวมของสังคม ซึ่งหมายรวมถึงการตอบสนองต่อความต้องการของตนเอง

กลุ่มที่ 5  ด้านการยับยั้งชั่งใจ

5.1  การให้อภัยและความมีเมตตา  (Forgiveness) สามารถยืนยันความโกรธ ความเสียใจ ความอยากแก้แค้นของตนเองได้ในขณะที่ได้รับผลกระทบเชิงลบ

5.2 ความรอบคอบ (Prudence) ความรอบคอบความเข้าใจลึกซึ้งและสติปัญญาสามารถตัดสินระหว่างคุณความดีกับพฤติกรรมความดีได้ ไม่เพียงแต่จากความรู้สึกโดยทั่วไป แต่ด้วยการพิจารณาไปถึงการกระทำที่ถูกต้องทั้งสถานที่และกาลเวลาด้วย

5.3  การกำกับตนเอง (Self Regulation)  มีแรงจูงใจภายในเชิงบวกต่อการจัดการ และกำกับให้ตนเองทำสิ่งต่างๆ ตามที่วางแผนไว้ไม่ออกนอกลู่นอกทาง

5.4 ความอ่อนน้อมถ่อมตน (Humility) ไม่เดินเข้าหาการเป็นจุดสนใจ เด่นดัง มักเป็นคนไม่ค่อยพูด และให้คุณค่ากับความไม่สมบูรณ์

กลุ่มที่ 6  ด้านการรู้จักความจริงของโลกและชีวิต

6.1 ความศรัทธา (Spirituality)  เชื่อมโยงกับเป้าหมายหรือคุณค่าบางอย่างที่อยู่เหนือตนเอง ให้คุณค่ากับการทำให้ชีวิตมีความหมายด้วยเป้าหมาย

6.2  มีความหวัง (Hope)   มองเห็นถึงอนาคตที่มีความเป็นไปได้ในเชิงบวกมากกว่าเชิงลบ มีความเชื่อมั่นและมีพลังในการนำพาตนเองและผู้คนไปสู่เป้าหมาย 

6.3 มีอารมณ์ขัน (Humor) ให้ความสำคัญกับการทำให้ผู้อื่นเกิดรอยยิ้ม มองเห็นแง่มุมของเรื่องราวที่ทำให้เกิดความรู้สึกเชิงบวกและเพลิดเพลิน 

6.4 การรู้จักบุญคุณ และชื่นชมสิ่งรอบตัว (Gratitide) มีความรู้สึกขอบคุณกับสิ่งที่เกิดขึ้น กับตนเองหรือสิ่งที่ตนเองได้รับ

6.5 การชื่นชมความงามและความเป็นเลิศ (Appreciation of Beauty and Excellence) มีความละเอียดอ่อนในการถ่ายทอดประสบการณ์ทางอารมณ์ ได้อย่างมีชีวิตชีวา

 5 แกนของหลักจิตวิทยาเชิงบวก PERMA 

P – Positive Emotions – อารมณ์เชิงบวก การมีความรู้สึกเชิงบวก เช่น สนุก ตื่นเต้น ท้าทาย อยากรู้ อยากลอง อยากเอาชนะ

• ผู้เรียนมีส่วนร่วม
• ทำงานร่วมกัน
• ช่วยกันแก้ปัญหาและเอาชนะอุปสรรคต่างๆด้วยกัน
• เกิดความสำเร็จเป็นขั้นๆ
• เมื่อจบการเรียนรู้ผู้เรียนเกิดความรู้สึกเห็นคุณค่าตนเองภูมิใจตนเอง 
• อยากเรียนรู้ต่อไปด้วยตนเอง 

อารมณ์ด้านบวก สามารถกระตุ้นให้เกิดได้ 3 ระดับ

ระดับที่ 1 การทบทวนอดีต

• การชื่นชมชื่นชมตนเอง
• เชื่อมโยงกับความรู้หรือประสบการณ์เก่า
• เกิดความเข้าใจยอมรับ
• ระลึกถึงคนที่มีคุณค่า
• ขอบคุณที่คนทำดี
• ให้อภัยตนเองให้อภัยคนที่ทำผิดพลาด 
• ให้ย้อนเวลากลับไปบอกตนเองในอดีต 

ระดับที่ 2 การทบทวนตนเองในปัจจุบัน

• สติ
• สนุก
• รู้สึกอยู่กับความรู้สึก ณ ปัจจุบันขณะของตนเอง
• รู้ตัวว่าตอนนี้เรากำลังเป็นอย่างไรบ้าง
• เกิดความสงบและจิตใจเป็นกลาง
• เห็นคุณค่าตนเอง ตรวจพลังและแรงบันดาลใจด้านบวกต่อตนเองและคนรอบข้าง 

ระดับที่ 3 การคาดหวังในอนาคต

• การเห็นคุณค่า
• การคาดหวังในอนาคต
• การนำประสบการณ์ไปใช้หรือประยุกต์ใช้ในชีวิต
• มีความคาดหวังด้านบวกในอนาคต 

E – Engagement รู้สึกว่าสิ่งที่ทำท้าทาย แต่ไม่ยากหรือง่ายไป มีส่วนร่วมในกิจกรรม การเรียนรู้ การทำงาน มีส่วนในการรับผิดชอบในการเป็นเจ้าของ 

กิจกรรมในการเรียนรู้ที่สร้าง E – Engagement 

• เป็นกิจกรรมที่ท้าทายแต่ไม่ยากหรือง่ายจนเกินไป
• มีการแบ่งกลุ่มที่เสมอภาค
• ฝึกให้ทำงานร่วมกับผู้อื่นที่แตกต่างกัน
• เน้นกระบวนการกลุ่มมากกว่าผลงานกลุ่ม
• ครูสังเกตพฤติกรรมกลุ่ม ร่วมกับการสอนงานกลุ่ม
• มีการประเมินกลุ่มและ feedback สม่ำเสมอ 

R – Relationship ความสัมพันธ์เชิงบวก มีการปฏิสัมพันธ์ มีความร่วมมือร่วมใจ (collaboration) มีการสื่อสาร (communication) มีการแบ่งปันทุกข์สุข (sharing) 

การสร้าง R – Relationship ความสัมพันธ์ในการเรียนรู้มี 2 ด้าน

1. ความสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียน สร้างด้วยการออกแบบการเรียนรู้ที่ผู้เรียนมีส่วนร่วม ใช้กิจกรรมกลุ่มเพื่อฝึกทักษะสำคัญในศตวรรษที่ 21 ได้แก่การทำงานร่วมกันเป็นทีม การสื่อสาร การเป็นผู้นำ
2. ความสัมพันธ์ระหว่างครูและนักเรียน ครูรู้จักนักเรียนทุกคนเป็นรายบุคคล มีทัศนคติด้านบวกต่อเด็กทุกคน เปิดโอกาสให้เด็กเรียนรู้ได้อย่างอิสระให้เด็กใช้ศักยภาพตนเองอย่างเต็มที่

กิจกรรมในการเรียนรู้ที่สร้าง R – Relationship ความสัมพันธ์ที่ดี 

• การใช้กระบวนการกลุ่มที่ต้องเน้นทักษะสังคมในการทำงานร่วมกัน
• การประเมินเพื่อสร้างสรรค์โดยไม่มีคะแนน 

M – Meaning สิ่งที่ทำมีคุณค่าและมีความหมาย ต่อเป้าหมายของชีวิต ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง หรือเป็นแรงจูงใจให้ทำต่อไป 

• กิจกรรมในการเรียนรู้ที่สร้าง Meaning  การรับรู้ถึงความหมายของชีวิตหรือสิ่งที่ทำ
• ผู้เรียนเห็นความสำคัญและคุณค่าของสิ่งที่เรียน
• ให้ผู้เรียนได้ลองสัมผัสปัญหาก่อนสร้างความตระหนัก และชวนคิดให้แก้ปัญหา
• สร้างแรงจูงใจ และอยากรู้อยากเห็น
• การเรียนรู้ที่เหมาะสมกับชีวิตจริง
• ความรู้ทางทฤษฎีนำมาใช้เพื่อแก้ปัญหา 
• คุณค่าและความหมายของการเรียน 

A – Accomplishment พูดคุยถึงความสำเร็จ การได้กระทำสิ่งนั้นจะทำให้เกิดความสำเร็จ ทั้งเรื่องเล็กน้อย เช่นการได้เกิดการเรียนรู้ ได้ทักษะ ได้ทัศนคติ รวมถึงเรื่องสำคัญอย่างการสำเร็จ 

ผลิตภัณฑ์ในการเรียนรู้ที่สร้าง  A – Accompressment การบรรลุถึงเป้าหมาย 

• คุณครูช่วยให้ผู้เรียนเกิดความรู้สึกว่าประสบความสำเร็จ ทำได้มากขึ้นกว่าเดิม เห็นความก้าวหน้าของตนเอง
• การจัดการประสบการณ์เรียนรู้ ควรให้ท้าทายความยากเล็กน้อยแต่พอทำได้สำเร็จก็เกิดความภูมิใจในตนเอง กระตุ้นความอยากลองท้าทายเล็กน้อยแต่ทำได้มากขึ้นตามลำดับเหมาะสมกับความสามารถของเด็กแต่ละคน 

คุณครูสามารถใช้ PERMA ประเมินการเรียนรู้ให้ผู้เรียนสะท้อนการเรียนรู้ (Reflection) ท้ายกิจกรรม 

• การเรียนรู้นั้นเป็นอย่างไรรู้สึกอย่างไรเป็นความรู้สึกด้านบวกหรือไม่ (positive emotion)
• นักเรียนมีส่วนร่วมกับกิจกรรมอย่างไร (engagement)
• ความสัมพันธ์ผูกพันกับเพื่อนๆและคุณครูมากน้อยแค่ไหน (relationship)
• สิ่งที่ได้เรียนรู้นั้นมีคุณค่าต่อชีวิตอย่างไรนำไปใช้อย่างไร (meaning) 

สำหรับผู้สนใจสามารถเข้าเรียน Educators Skill Course Online โครงการพัฒนาทักษะการเรียนรู้ศตวรรษที่ 21

หลักสูตรหลักการจิตวิทยาเชิงบวกเพื่อการเสริมสร้างอุปนิสัยผู้เรียนได้ที่  ไม่เสียค่าใช้จ่าย พร้อมรับเกียรติบัตรหลังจบกิจกรรม

หรือสามารถติดตามความเคลื่อนไหวกิจกรรมออนไซต์และออนไลน์อื่น ๆ  ในอนาคตเพิ่มเติมได้ที่